درس اخلاق آيت الله مجتهدى تهراني

عُرفيات طلبگى

عرفيات غير از اخلاقيات است. ممكن است شخصى استاد اخلاق باشد ولى از عرفيات هيچ

نفهمد. بايد استادى را پيدا كرد كه عرفيات را براى انسان بگويد. عرفيات يك سرى مسائلى است

كه شايد خلاف شرع نباشد ولى خلاف عُرف جامعه است و عوام‏الناس از انجام آن‏ها، توسط ما

روحانيون خوششان نمى‏آيد. ما هم براى اين‏كه مردم به دين و روحانيت علاقه‏مند شوند و طرد

نشوند بايد اين‏ها را مراعات كنيم. حالا چند نمونه از عرفيات را مى‏گوييم:

1ـ دقت در معاشرت با مردم:

روحانى نبايد با كسى كه به دين و دستورات دين اهميت نمى‏دهد معاشرت كند (مگر اين‏كه قصد

راهنمايى او را داشته باشد) و نبايد چنين افرادى به منزل او رفت و آمد كنند.

استاد ما حضرت آيت‏الله حاج‏شيخ‏على‏اكبر برهان (ره) مى‏فرمودند: روزى به خانه رفتم و متوجه

شدم كه عده‏اى ميهمان از طرف آشنايان و فاميل‏هاى همسرم، تشريف دارند، و بعضى از آن‏ها

بدون رعايت اين‏كه ما روحانى و آخوند هستيم، و مردم از ما بيش از ديگران توقع دارند، با

ظاهرى شرعى ولى نامتناسب با عرفيات طلبگى ما، حضور داشتند، لذا به اهل‏بيت گفتم كه براى

آن‏ها توضيح دهند كه متوجه بشوند، و آن‏ها هم الحمدلله متذكر شدند و بعد از اين جريان هر وقت

به منزل ما مى‏آيند عرفيات را رعايت مى‏كنند.

كسانى كه بد حجاب‏اند نبايد در منزل شما رفت‏وآمد كنند. من حتى گفته‏ام بچه‏هاى كوچك را بدون

چادر به منزلمان نياورند. اگر در كوچه و خيابان حتى يكى از محرم‏هايت را ديدى اگر حجاب

كامل هم داشت با او صحبت نكن يا اگر صحبت مى‏كنى او را نگاه نكن. گوش خود را نزديك او

بياور و به صحبت‏هايش گوش كن. چرا كه مردم نمى‏دانند اين زن محرم شما است.

2ـ خريد اجناس:

در خريد كردن براى منزل دقت كن كه مورد سوء تفاهم از سوى مردم واقع نشوى. حضرت

آيت‏الله‏العظمى سيدمحمدكاظم يزدى (ره) مى‏فرمودند: هميشه از يك قصابى گوشت نخريد،

مى‏گويند اين آخوندها چقدر گوشت مى‏خورند.

يا مثلاً يك روحانى حتى‏المقدور سعى كند كه كم‏تر با همسرش در خيابان راه بيفتد و به خريد

برود. به مغازه‏هايى كه چيزهاى گران‏قيمت مى‏فروشند نرود؛ مثلاً به بنگاه‏هاى ماشين فروشى و

فروشگاه‏هاى تلويزيون و غير ذلك. اگر هم نيازى داشت مى‏تواند محارم خود يا افراد مورد

اطمينان و با تجربه را بفرستد. نقل مى‏كنند كه يك روحانى با همسرش، وارد فروشگاه لوازم

آرايش بانوان شده و پس از انتخاب يكى از اقلام آن، و در خارج از فروشگاه و بدون توجه به

اطراف خود، آن را به همسرش نشان مى‏داد كه كداميك بهتر است، در حالى كه اين عمل

مى‏تواند در اذهان مردم نسبت به مقام روحانيت اثر بدى داشته باشد. لذا طلاب محترم بايد

اين‏گونه امور را رعايت كنند.

3ـ به هر مكانى نرود:

روحانى هر جايى نبايد برود، هر جايى نبايد بنشيند. مثلا كنار خيابان روى جدول ننشيند يا در

مكان‏هاى عمومى و پر رفت و آمد، يا جايى كه همه روى زمين نشسته‏اند، بالاى صندلى ننشيند و

اگر مجبور بود بنشيند در نشستن هم مراعات كند، مثلاً يك پا را روى پاى ديگر نيندازد. و

همچنين نبايد دست زن و بچه را بگيرد و برود پارك يا شهر بازى يا سينما. يا برود ساندويچى و

يك ساندويچ بگيرد و پشتش هم نوشابه بخورد. البته اين گونه امور حرام نيست ولى بعضى از

مردم اين اعمال را از ما روحانيون توقع ندارند، لذا ما بايد رعايت عرفيات طلبگى را بكنيم.

4ـ وضع ظاهرى:

روحانى بايد از نظر لباس پوشيدن، لباسى ساده و تميز و در عين حال منظم و مرتب داشته باشد

و خداى نكرده لباس‏هايش چركين نباشد و بوى عرق ندهد.

5ـ دقت در خرج:

روحانى نبايد مهمانى‏هاى مفصل راه بيندازد، يا مثلا در تالارها مراسم عقد و يا مراسم ديگر

بگيرد و سورها و خرج‏هاى بى‏مورد كند. آيت‏الله حاج‏آقامرتضى حائرى (ره) با كاروانى به مكه

رفتند. قرار شد علماى ديگر از مكه به ديدن ايشان بيايند. مدير كاروان از خرج خودش اتاقى

آماده كرد و ميوه‏هاى مختلف در اتاق آماده نمود. وقتى ايشان وارد اتاق شدند و صحنه را ديدند

ناراحت شدند و به مدير كاروان فرمودند: چرا مى‏خواهى مردم را با من دشمن كنى؟ اين‏ها را

جمع كن. فقط چاى كفايت مى‏كند (يعنى ممكن بود كه حاجى‏هاى كاروان فكر كنند كه هزينه انجام

شده، از بودجه كاروان است و دچار سوءظن نسبت به آيت‏الله‏مرتضى حائرى شوند). وقتى هم

روحانى به مهمانى مى‏رود يا براى او مهمان مى‏آيد بايد مراعات اخلاقيات و عرفيات را هم بكند.

روزى كه طلبه بوديم با استادمان حاج‏شيخ‏على‏اكبربرهان (ره) به ديدار يك حاجى كه تازه از مكه

آمده بود رفتيم. ايشان به ما فرمودند: حق دست زدن به هيچ چيز را نداريد. كارى نكنيد كه بگويند

آخوند جزء مطهرات است و همه چيز را پاك مى‏كند و مى‏خورد. بنشين و به هيچ چيز دست

نزن. بگذار به زور به تو، چيزى تعارف كنند.

6ـ وضعيت سر و صورت:

در حرم امام رضا(عليه‏السلام) عبور مى‏كردم، ديدم روحانى جوانى موهايش را از زير عمامه تا

وسط پيشانى بيرون ريخته است. به او گفتم: ببخشيد آقا، مثل اين كه اصلاح شما دير شده است.

گفت: مدركى هم داريد؟ يعنى اگر اين كار من خلاف است آيا براى اين كار خلاف، مدرك و سند

رواياتى داريد؟ اگر داريد ارائه بدهيد؟ در حالى كه خيلى از موارد هست كه حرام و خلاف شرع

نيست ولى عرف، آن را نمى‏پسندد. لذا روى اين اصل به او گفتم: چرا با لباس زير به حرم

نمى‏آيى؟ با وجود اين كه براى مردان فقط پوشاندن عورتين واجب است و پوشاندن بقيه بدن

واجب نيست. (با وجود اين، رعايت عرف را مى‏كنى، و كارى نمى‏كنى كه مردم از تو ناراحت

شوند، پس در طلبگى و آخوندى هم چنين باش و رعايت عرفيات طلبگى را بكن و كارى كه

مراجع و علما و فقها نمى‏كنند تو هم نكن.)

7ـ ساده‏زيستى:

مهم‏ترين مطلب عرفى، ساده‏زيستى است. انگشتر زياد دستت نكن، گران‏قيمتش را هم همين‏طور.

تسبيح رنگى يا گران‏قيمت هم دستت نگير. خودكار و خودنويس خارجى و نعلين گران‏قيمت كه

براى طلبه و روحانى سزاوار نيست، استفاده نكن. روحانى حتى‏المقدور بايد زندگى و خانه‏اى

ساده داشته باشد.

نقل مى‏كنند آيت‏الله فشاركى(ره) يك اتاق داشتند كه وسط آن را پرده كشيده بودند. يك طرف درس

مى‏دادند و طرف ديگر محل زندگى ايشان بود. اگر امام خمينى (ره) وقتى كه از پاريس آمدند،

مى‏رفتند كاخ نياوران شايد اين‏قدر محبوب مردم نمى‏شدند و ديگر حرفشان چندان در مردم اثر

نداشت، امام با آن همه عظمت، در يك خانه ساده و معمولى و يك حسينيه كه ديوارهايش كاه گلى

بود ساكن بودند.

نبايد به چنين عالمى نگاه كنى بايد بروى علما و بزرگان را نگاه كنى، مراجع تقليد، علماى ربانى

و معلمين اخلاق.

اين‏ها بعضى از عرفيات است كه بايد رعايت شود بقيه را هم خودت با اين‏ها قياس كن البته ممكن

است يك كار در جايى عرف باشد و همان كار در جاى ديگر خلاف عرف باشد.

نمى‏گويم اين‏ها حرام است ولى از باب حَسَناتُ الأبرارِ سَيئاتُ المُقَرَّبين است.

بعضى كارها، براى عوام مردم، اشكالى ندارد ولى براى ما روحانيون خوب نيست. ممكن است

يكى در اخلاق خيلى عالى باشد ولى با وضع زندگى و با قيافه‏اش و با رعايت نكردن اين عرفيات

مردم را از دين بيزار كند.

حضرت رسول اكرم (صلى‏الله‏عليه‏وآله) فرموده‏اند: «بدترين علماى امت من كسانى هستند كه

مردم را از ما گمراه مى‏كنند و راه‏هايى كه به سوى ما است قطع مى‏كنند. مردم بر اين‏ها درود

مى‏فرستند در حالى كه اين‏ها مستحق لعنت هستند». و همچنين امام صادق (عليه‏السلام)

فرموده‏اند: «كه عيسى بن مريم (عليه‏السلام) فرمود: واى بر علماى بد كه چگونه آتش دوزخ بر

آن‏ها زبانه كشد.» اگر اين عرفيات را رعايت نكردى پيش‏نماز نشو. چرا كه رعايت نكردن

عرفيات به فتواى بعضى از مراجع تقليد به عدالت ضرر مى‏زند و پشت سر تو نمى‏شود نماز خواند.

منبع:

مجله ياس، شماره 34